Transport materiałów w obrębie budowy jest regulowany odpowiednimi przepisami. Aby prowadzić prace w zgodzie z zasadami BHP, należy wyposażyć robotników w odpowiednie środki – taczki, wózki, wyciągarki i przeszkolić, jak mają z nich korzystać.
Wyjaśnienie pracownikom zasad transportowania materiałów budowlanych w obrębie placu budowy to jeden z kolejnych obowiązków, jaki spada na barki kierownika budowy. Musi on też na co dzień dbać, aby odbywało się to w sposób bezpieczny. Taki wymóg stawia przed nim Prawo Budowlane. Zgodnie z kodeksem pracy, sprzęt ułatwiający przemieszczanie materiałów na budowie musi zakupić szef firmy budowlanej i przekazać go do dyspozycji swoim pracownikom.
Transport ręczny
To najpowszechniejsza forma transportu bliskiego na budowie i być może dlatego na jego bezpieczny przebieg zwraca się najmniejszą uwagę. To błąd, zwłaszcza że zasady tego transportu ściśle regulują przepisy prawne zawarte w kodeksie pracy i licznych rozporządzeniach Rady Ministrów oraz Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Ustawodawcy nakazują między innymi, żeby odległości na jakie noszone są ciężkie materiały były na tyle krótkie, na ile to możliwe. W czasie takiej pracy muszą odbywać się przerwy na odpoczynek. Przenoszone przedmioty nie mogą być ani nadmiernie ciężkie, ani zbyt nieporęczne, ani zasłaniające niosącemu widok, żeby nie spowodowały jakichś kontuzji i urazów. Nie wolno też nosić przedmiotów, których środek ciężkości w trakcie transportowania wypada powyżej połowy ich wysokości, chyba że mają odpowiednie uchwyty. O ile to możliwe, transport powinien być ułatwiany przez zastosowanie urządzeń wspomagających. Przedmioty noszone w większej liczbie jednocześnie powinny być ustabilizowane. Niedozwolone jest ręczne przenoszenie przedmiotów mogących spowodować uszkodzenia ciała. Transport ręczny można uznać za bezpieczny, jeśli odbywa się po równym, stabilnym podłożu.
Przy ciągłej pracy masa dźwiganych przedmiotów nie może być jednorazowo większa niż 30 kg, a gdy praca ma charakter krótkotrwały, maksymalny ciężar to 50 kg. Co więcej, maksymalna odległość na jaką można nosić przedmioty ważące ponad 30 kg to 25 m, a wysokość – 4 m. Znaczenie ma nie tylko masa, ale również długość przedmiotów. Jeśli mają one ponad 4 m i ważą więcej niż 30 kg, do niesienia potrzebne są przynajmniej dwie osoby. Gdy jeden przedmiot niesie więcej niż jedna osoba, maksymalna odległość do celu to 25 m. Nie wolno też grupowo przenosić przedmiotów o masie ponad 500 kg. Transport między kondygnacjami musi odbywać się po wygodnych, stabilnych schodach lub pochylniach trwale połączonych z konstrukcją budynku. Schody nie mogą mieć jednak nachylenia powyżej 60o, a pochylnie mogą mieć nachylenie do 15o.
Wózki i taczki na placu budowy – urządzenia transportu bliskiego
Ciężkie i nieporęczne przedmioty powinno się przenosić lub przewozić używając przeznaczonego do tego sprzętu. Zazwyczaj są to taczki lub wózki. Taczki budowlane wykonane są ze stali, najczęściej są jedno- lub dwukołowe, mają pojemność 85, 110 lub 130 litrów. Modele dwukołowe są stabilniejsze, mają większą ładowność, jednak trudniej nimi manewrować. Natomiast taczki jednokołowe wjadą prawie wszędzie. Na budowie sprawdzają taczki o oponach z litej gumy, co zapobiega przebiciu opony.
Wózki są większe od taczek, mają pojemność od 180 do 300 litrów. Zazwyczaj są to japonki, czyli wózki dwukołowe lub platformowe, osadzone na czterech kołach (mogą być wykonane z metalu lub też posiadać gumowe dętki). Wozi się nimi gotowe mieszanki zapraw lub gotowej mieszanki betonowej. Wózkiem dwukołowym można po płaskiej i równej nawierzchni przewozić ładunek o masie do 350 kg. Wózkiem o większej liczbie kół można w tych samych warunkach wozić ciężary do 450 kg. Analogicznie, dopuszczalne ciężary ładunku mogą wynieść 250 kg i 350 kg, gdy wózek prowadzony jest po pochylni o nachyleniu ponad 5%. W przypadku taczek prowadzonych po utwardzonej nawierzchni, dopuszczalne ich obciążenie wynosi 100 kg, a jeśli nawierzchnia nie jest twarda, wtedy 75 kg. Dopuszczalne ciężary uwzględniają też masę samego wózka lub taczki. Gdy pochylnia ma nachylenie ponad 8%, nie nadaje się do wożenia po niej ciężarów zapakowanych na wózek albo taczkę. Załadowanym wózkiem lub taczką nie wolno też pokonywać dystansów ponad 200 m. Nie trzeba chyba dodawać, że ładunek powinien być umieszczony na opisywanych środkach transportu w sposób równomierny i stabilny. Wiezione przedmioty nie mogą za bardzo wystawać i zasłaniać widoku osobie kierującej. Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek, usytuowane nad poziomem terenu powyżej 1 m trzeba zabezpieczyć balustradą. Nachylenie tych dróg nie może być większe niż 5% w przypadku wózków i 10% w przypadku taczek.
Wyciągarki elektryczne i podnośniki
Do transportu bliskiego służą także wyciągarki elektryczne. Najprostsze to wciągarki ręczne, wypierane powoli przez wyciągarki elektryczne. Wyciągarki zbudowane są ramienia z systemem bloczków, mechanizmu nawijania i odwijania liny. W elektrycznych wyciągarkach znajduje się silnik oraz stalowa linka. Na końcu liny, na kauszy, mocowany jest hak. By bezpiecznie z nich korzystać, powinny być stabilnie zamocowane. Nie wolno ich używać, jeśli nie są w pełni sprawne. Dotyczy to także innych zmechanizowanych urządzeń transportowych. Przedmiot musi być zawieszony na haku w sposób solidny. Jego wciąganie lub opuszczanie musi poprzedzać sygnał ostrzegawczy. Pod ładunkiem nie może się nikt znajdować. Wciągarka ręczna powinna być wyposażona w korbę bezpieczeństwa lub w inne urządzenie spełniające warunki korby bezpieczeństwa.
Podnośniki różnego rodzaju mogą na mniejszych budowach być wykorzystywane do transportu dużych partii materiałów budowlanych, a także – w pewnym zakresie – do transportu ludzi. Podnośniki budowlane sprawdzają się równie dobrze w pracach wykończeniowych, jako mobilne rusztowania – zwłaszcza w budynkach mniejszych, gdzie montaż osobnych rusztowań nie jest konieczny. Przy pomocy podnośników mogą być wykonywane ocieplenia, tynki, czy instalowane elementy zewnętrznych sztukaterii.
Duże urządzenia transportu bliskiego
Zaliczamy do nich dźwigi, wyciągarki oraz windy towarowe. Każdy pracownik musi wiedzieć, że zabronione jest przebywanie pod transportowanym przez nie ładunkiem. Ładunek ten musi też być odpowiednio zabezpieczony przed spadnięciem. Operatorzy wymienionych urządzeń nie mogą przewozić ładunku, gdy pod nim znajdują się ludzie. Transport taki powinien być poprzedzony ostrzeżeniem, na przykład w postaci sygnału dźwiękowego. Zrozumiałym też jest, że urządzenia do transportu materiałów budowlanych nie są przeznaczone do przewożenia ludzi.
