Szczelność powietrzna budynku jeszcze do niedawna nie była wymaganym parametrem nawet w budownictwie energooszczędnym. Od 2017 r. jest wymuszona przepisami warunków technicznych. Bez szczelnej obudowy budynku wysiłki w zmniejszeniu strat ciepła, takie jak właściwa termoizolacja czy zapobieganie mostkom cieplnym, nie przyniosą pełnych rezultatów.
Wokół pojęcia szczelności budynku narosło wiele niejasności. Wielu inwestorom może kojarzyć się ono z niechlubnym czasem, kiedy to na rynek weszły okna PVC, które były szczelne, ale pozbawione funkcji wentylacyjnych (mikrorozszczelnienia czy nawiewników). Montowane w budynkach z wentylacją grawitacyjną utrudniały odpływ zużytego powietrza, powodując zawilgocenie wnętrz. Tymczasem współcześnie szczelność powietrzna budynku jest wymagana przepisami prawa budowlanego. Co należy rozumieć pod tym pojęciem? Kiedy budynek może, a nawet powinien być szczelny?
Na czym polega szczelność powietrzna budynku?
Szczelność powietrzna to cecha materiału budowlanego, części budowli lub obudowy budynku, która całkowicie zapobiega przepływowi przez nią powietrza lub też umożliwia go w bardzo małym zakresie. Warstwa szczelna powietrznie jest zlokalizowana przeważnie po wewnętrznej stronie ocieplenia, zmniejsza ona przepływ powietrza przez część budowli w kierunku od zewnątrz do pomieszczenia i odwrotnie (zapobiega stratom ciepła i kondensacji wskutek konwekcji). Zwykle funkcjonuje wspólnie z warstwą hamującą dyfuzję. Innymi słowy: szczelność powietrzna zapobiega przewiewaniu konstrukcji w poprzek, a wiatroszczelność wzdłuż (definicja według normy DIN 4108-7). Szczelna powłoka nie ma nic wspólnego z warstwą termoizolacji – chroni ona wnętrze budynku przed infiltracją powietrza z zewnątrz, w przeciwieństwie do izolacji, której zadaniem jest przede wszystkim zapobieganie przed ucieczką ciepła z pomieszczeń ogrzewanych na zewnątrz.
Szczelność domu możemy zweryfikować już w trakcie budowy, przeprowadzając test szczelności
Szczelność powietrzna budynku a wentylacja
Zasada działania wentylacji grawitacyjnej polega na tym, że zużyte powietrze zostaje usuwane przez szczeliny w przegrodach zewnętrznych. W budynkach z wentylacją grawitacyjną szczelność powłok nie jest więc wskazana, przeciwnie wszędzie tam, gdzie zastosowano ten rodzaj wentylacji, niezbędna jest nieszczelność, inaczej w budynku będzie gromadziła się wilgoć. Ponieważ stosowanie wentylacji grawitacyjnej wymaga wręcz nieszczelności powłok, rozwiązanie to powoduje straty ciepła. Napływ zimnego powietrza jest niekontrolowany i najczęściej gwałtowny, co może powodować np. nagłe zmiany temperatur w budynku. Zjawisko to jest szczególnie dotkliwie odczuwalne m.in. w czasie silnego wiatru, który sprawia, że nie będziemy w stanie odpowiednio dogrzać domu, więc w efekcie zwiększa się zapotrzebowanie budynku na energię grzewczą. Efektem niekontrolowanego napływu powietrza do wnętrz przez nieszczelności są również lokalne przeciągi, które poza wychładzaniem pomieszczeń zaburzają komfort mieszkania. Innym negatywnym skutkiem nieszczelności są zawilgocenia, do jakich dochodzić może w przegrodach zewnętrznych w sytuacji, gdy w wyniku różnicy ciśnień wraz z infiltracją zimnego powietrza dochodzi do eksfiltracji ciepłego powietrza przez szczeliny budynku i zatrzymywania się ciepłego powietrza w przegrodach, co może prowadzić do zawilgocenia.
W budynkach energooszczędnych standardem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacją) – ciepło uzyskane ze zużytego powietrza nie jest usuwane na zewnątrz, tylko odzyskiwane do ogrzania pomieszczeń. Aby zaś wentylacja mechaniczna była rzeczywiście efektywna, tzn. przynosiła dodatkowe zyski energii, nie powinno być strat ciepła przez szczeliny. Szczelność budynku nie niesie wtedy za sobą ryzyka gromadzenia się wilgoci, ponieważ zużyte powietrze jest skutecznie odprowadzane przez sprawnie działający mechanizm wentylacji mechanicznej.
Jak zapobiegać nieszczelnościom?
Zapobieganie nieszczelnościom wymaga dużej uwagi na wszystkich etapach budowy – na etapie projektu, przy doborze materiałów budowlanych i wykończeniowych oraz podczas przeprowadzania prac wykonawczych.
Ściany zewnętrzne i wewnętrzne murowane. Źródłem nieszczelności są zaprawy murarskie, jeśli pozostawimy je bez uszczelnienia. Tynk wewnętrzny pozwala wyeliminować ten rodzaj nieszczelności. Tynkując ściany, eliminujemy również nieszczelności, które powstały na skutek połączeń konstrukcyjnych w ich obrębie.
Materiały termoizolacyjne. Wełna mineralna oraz styropian, czyli najpopularniejsze materiały izolacyjne, są nieszczelne. W konstrukcjach lekkich, takich jak ocieplenie poddasza czy ściana zewnętrzna szkieletowa, pokrywamy je od strony wewnętrznej paroizolacją (folią paroszczelną).
Stolarka okienna i drzwiowa. Szczelność montażu zapewniają specjalne taśmy paroszczelne, które przykleja się do ram jeszcze przed wstawieniem okien.
Folie paroprzepuszczalne, perforowane. Są stosowane jako folie wstępnego krycia, układane na krokwiach – ponieważ nie chronią one dachu przed infiltracją zimnego powietrza, konieczne jest ułożenie folii paroszczelnej
Osiągnięcie wysokiej szczelności domu wymaga odpowiednich rozwiązań na etapie projektowym i ich starannego wykonania podczas budowy
Materiały i systemy uszczelniające
Każda z przegród zewnętrznych, czyli dach, ściany oraz fundamenty muszą być wykończone od wewnątrz materiałami odpowiedzialnymi za szczelność.
Tynki wewnętrzne – tworzą ciągłą wielkopowierzchniową powłokę uszczelniającą.
Beton i żelbet – jako materiały paroszczelne wymagają paroizolacji, natomiast ich połączenie z materiałami paroszczelnymi zabezpieczającymi inne sąsiadujące powierzchnie, trzeba uszczelnić.
Masy uszczelniające – służą do elastycznego uszczelniania zapraw, fug oraz połączeń między arkuszami folii na zakład.
Folie paroszczelne – montowane od wewnątrz przegrody, np. dachu, służą do uszczelniania konstrukcji lekkich.
Folie zbrojone – membrany dachowe z siatką polipropylenową poprawiającą wytrzymałość.
Płyty OSB, twarde płyty drewniane – służą do uszczelniania konstrukcji lekkich, np. poddasza.
Paroszczelne taśmy klejące – jednostronne stosuje się do połączeń na zakład arkuszy folii lub betonu z tynkiem, dwustronne do połączeń arkuszy folii na styk.
Listwy startowe tynkowe, listwy dociskające – używa się ich do połączenia konstrukcji betonowych z tynkiem.
Łaty dociskowe – stosuje się je jako wzmocnienie materiałów paroszczelnych.
Elastyczne kołnierze uszczelniające – używa się ich do uszczelniania miejsc o dużych powierzchniach, np. okien dachowych.
Taśmy butylowo-kauczukowe – stosuje się je do połączenia folii paroszczelnych.
Rozprężne taśmy piankowe – to elastyczne taśmy do uszczelniania połączeń konstrukcyjnych.
Taśmy akrylowe – doskonale dopasowują się do sztywnych i nieregularnych powierzchni, zapewniając wysoką wytrzymałość i szczelność połączenia.
Zdjęcia: Isover
