Klucz dynamometryczny jest niezbędny nie tylko w warsztatach samochodowych czy przemysłowych, sprawdzi się również w każdym domu, ponieważ umożliwia precyzyjne dokręcanie śrub i nakrętek. Jednak aby zapewnić odpowiedni moment dokręcenia, a tym samym trwałość elementów mechanicznych, należy odpowiednio posługiwać się tym narzędziem.
Posługiwanie się kluczem dynamometrycznym nie jest skomplikowane, ale wymaga wiedzy i zrozumienia działania tego narzędzia. Klucz dynamometryczny – jak ustawić? Przede wszystkim należy odpowiednio ustawić wartość momentu obrotowego. Ponadto ważna jest technika dokręcania oraz wybranie odpowiedniego klucza. Jego poprawne używanie gwarantuje bezpieczeństwo i trwałość wykonywanych prac. Jak używać klucza dynamometrycznego?
Klucz dynamometryczny – do czego służy?
Klucz dynamometryczny jest narzędziem pozwalającym na precyzyjne dokręcenie śrub, nakrętek czy innych elementów mechanicznych zgodnie z określonym momentem obrotowym, dzięki czemu można uniknąć uszkodzenia elementów. Używa się go przede wszystkim w motoryzacji, przy montażu i naprawach samochodów, rowerów, maszyn przemysłowych oraz w pracach stolarskich i budowlanych. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie, że elementy są dokręcone z odpowiednią siłą, co zapobiega ich uszkodzeniu lub niebezpiecznemu poluzowaniu.
Rodzaje kluczy dynamometrycznych
Na rynku dostępne są różne rodzaje kluczy dynamometrycznych, które różnią się konstrukcją, zakresem pomiaru oraz sposobem ustawiania. Najprostsze i powszechnie stosowane są klucze dynamometryczne mechaniczne, które działają na zasadzie sprężyny i mechanizmu przekładniowego. Ponadto producenci oferują bardziej zaawansowane technologiczne narzędzia, m.in. klucze dynamometryczne cyfrowe (wyposażone w elektroniczny wyświetlacz, umożliwiający dokładne odczytywanie wartości momentu obrotowego), elektroniczne z funkcją zapisywania ustawień i alarmami dźwiękowymi, a także z blokadą ustawień (zapewniające większą stabilność podczas pracy).
Klucz dynamometryczny – budowa
Podstawowe elementy klucza dynamometrycznego to:
· rękojeść – umożliwia trzymanie i obracanie narzędzia,
· głowica – tu znajduje się mechanizm pomiarowy i końcówka do przykręcania,
· mechanizm pomiarowy – najczęściej sprężynowy, który odkształca się pod wpływem momentu obrotowego,
· skala lub wyświetlacz – w modelach cyfrowych pokazuje wartość momentu, w modelach mechanicznych za pomocą skalowania,
· regulacja ustawienia – umożliwia ustawienie żądanej wartości momentu obrotowego.
Klucz dynamometryczny – zasada działania
Klucz dynamometryczny działa na zasadzie pomiaru odkształcenia sprężyny lub innego elementu elastycznego pod wpływem siły dokręcania. Gdy osiągnięty zostanie ustawiony moment obrotowy, mechanizm blokuje dalsze obracanie albo wywołuje sygnał dźwiękowy bądź wizualny. W przypadku kluczy mechanicznych po osiągnięciu ustalonej wartości odczuwamy charakterystyczny opór, a w cyfrowych odczytujemy wynik na wyświetlaczu. To zapewnia precyzyjne dokręcanie i minimalizuje ryzyko przekroczenia dopuszczalnego momentu.
Klucz dynamometryczny – instrukcja obsługi
Ustawianie klucza dynamometrycznego jest bardzo ważne. W przypadku kluczy mechanicznych wystarczy odkręcić pokrętło lub śrubę regulacyjną, aby ustawić na skali żądany moment obrotowy (wartość w Nm), który zależy od typu śruby, materiału czy przetaczanych sił. Przydatna może okazać się tabela z wartościami momentu obrotowego dla różnych materiałów. Natomiast w przypadku kluczy cyfrowych po włączeniu urządzenia ustawiamy żądany zakres za pomocą przycisków. Na wyświetlaczu pojawi się ustawiona wartość. Ważne jest, aby zawsze korzystać z instrukcji obsługi konkretnego modelu, ponieważ metody ustawiania mogą się różnić.
Następnie końcówkę narzędzia mocujemy na śrubie lub nakrętce, którą chcemy dokręcić – narzędzie musi być ustawione równolegle do osi śruby, w te sposób unikniemy odchyłów i błędów pomiarowych. Obracamy rękojeścią w kierunku dokręcania, aż osiągniemy ustawiony moment obrotowy. Jeżeli używamy mechanicznego klucza dynamometrycznego, to poczekajmy na opór lub charakterystyczny „klik”, co oznacza, że osiągnięto ustawioną wartość. W modelach cyfrowych poinformuje nas o tym sygnał dźwiękowy lub komunikat na wyświetlaczu. Pamiętajmy, aby nie używać siły fizycznej do dokręcania elementów – narzędzie obsługujemy delikatnie, aby kontrolować moment dokręcenia.
Po osiągnięciu żądanej wartości odkręcamy narzędzie i sprawdzamy, czy element jest prawidłowo dokręcony. Po zakończeniu pracy odblokujmy ustawienia (w przypadku kluczy regulowanych), wyzerujmy wyświetlacz (w modelach cyfrowych) i przechowujmy narzędzie w suchym oraz bezpiecznym miejscu.
Ważne! Aby zapewnić dokładność, klucz dynamometryczny musi być systematycznie kalibrowany – minimum raz w roku lub po 5000 użyć. Kalibracja polega na sprawdzeniu, czy odczyty momentu obrotowego są zgodne z rzeczywistością. Najpewniejszym sposobem jest wykonanie kalibracji serwisie, chociaż jeżeli mamy odpowiednie narzędzia do kalibracji, możemy przeprowadzić ją samodzielnie.
Klucz dynamometryczny – jaki wybrać
Wybierając klucz dynamometryczny, należy przede wszystkim sprawdzić zakres momentu obrotowego – musi przecież wytrzymać wymagany moment obrotowy. Na przykład do dokręcania kół samochodowych warto wybrać klucz zakresem od 40 do 200 Nm, ponieważ praca ta wymaga momentu obrotowego w przedziale od 110 do 140 Nm. Natomiast przy składaniu bloku silnika wartość momentu obrotowego może wynosić do 25 lub 30 Nm. Dla początkującej osoby najlepszym wyborem będzie klucz o szerokim zakresie momentu. Ponadto ważny jest również rozmiar nasadki klucza. W amatorskich naprawach najbardziej przydatny będzie klucz dynamometryczny 3/8”, ale już w precyzyjnych pracach sprawdzi się klucz w rozmiarze 1/4”. Jednak tak naprawdę doświadczeni użytkownicy czy mechanicy samochodowi powinni mieć kilka kluczy dynamometrycznych do różnych zastosowań.
