Elementy konstrukcji dachu stromego

Podstawową funkcją dachu jest ochrona budynku przede wszystkim przed szkodliwym działaniem warunków atmosferycznych – to przekrycie budynku, dzięki któremu jego wnętrza są chronione przed opadami, niskimi temperaturami i silnym nasłonecznieniem. Dach zabezpiecza budynek przed stratami ciepła, chroni przed wiatrem, hałasem i zanieczyszczeniami. Można też spojrzeć na dach jako ważny element konstrukcyjny domu – część jego elementów usztywnia całą konstrukcję budynku, inne przenoszą obciążenia. Dach stromy pełni także istotne funkcje estetyczne – jego kształt i pokrycie połaci są jednym z głównych elementów przesądzających o stylu domu. Każdy dach stromy składa się z konstrukcji nośnej (to elementy przenoszące ciężar dachu na ściany obiektu, czyli więźba dachowa, wiązary kratowe albo żelbetowe elementy prefabrykowane), warstwy izolacyjnej (wiatroizolacja, hydroizolacja, izolacja termiczna, paroizolacja, itp.) oraz pokrycia (np. dachówka ceramiczna, cementowa, bitumiczna, łupek, blacha, słoma, trzcina itp.).

Konstrukcja nośna dachu

Tworzy ją więźba – jej kluczową rolą jest przenoszenie obciążeń spowodowanych przez śnieg, wiatr oraz ciężar własny dachu rozkładający się na ścianach nośnych budynku. Na ciężar całego dachu składa się ciężar samej więźby, warstwy izolacyjnej, pokrycia dachowego oraz wbudowanych w dach okien i wyłazów, a także zamontowanych na dachu urządzeń, takich jak maszty, anteny czy panele fotowoltaiczne. Więźba odpowiada za utrzymanie wszystkich warstw dachu – przenosi ciężar do ścian wewnętrznych nośnych budynku, a następnie do podłoża. Z punktu widzenia konstrukcyjnego więźba jest szkieletem dachu. Składa się elementów wykonanych z drewna: łat, krokiew, murłat i słupów. Tradycyjnie więźba wykonywana jest na budowie przez cieśli, ale alternatywą są elementy prefabrykowane wykonane z drewna wysokiej jakości lub stali. Prefabrykowane wiązary mogą mieć dużą rozpiętość, nie wymagają więc podparcia słupami.

Warstwa izolacyjna

Ocieplenie dachu nabrało szczególnego znaczenia wraz z upowszechnieniem się poddaszy użytkowych. By dach, pod którym bezpośrednio mają znajdować się pomieszczenia mieszkalne, mógł dobrze spełniać funkcje termoizolacyjne – zimą chronić wnętrza przed ucieczką ciepła, a latem przed przegrzaniem – musi być właściwie zaizolowany. Jednak dzisiaj ocieplenie dachu jest istotne nie tylko z punktu widzenia pomieszczeń na poddaszu. Dach to duża płaszczyzna ucieczki ciepła z domu – szacuje się, że straty ciepła przez dach mogą wynosić nawet 25%. Według współczesnych standardów, i to zarówno w domach z poddaszem użytkowym, jak i nieużytkowym, stosuje się podwójną warstwę materiału ociepleniowego, tak aby łącznie miała ona grubość około 25 cm. Do ocieplenia połaci dachu najczęściej wykorzystuje się wełnę mineralną, stosuje się także wyroby poliuretanowe: płyty lub piankę nanoszoną metodą natryskową. Warstwa ocieplenia dachu poprawia również komfort akustyczny domu – ocieplenie ma właściwości wyciszające, pod warunkiem jednak, że będzie ono wykonane z materiałów dobrze wygłuszających – dachy ocieplenie wełną mineralną należą do przegród dźwiękochłonnych.

Warstwa wstępnego krycia

Jeszcze do niedawna warstwę wstępnego krycia tworzyło tzw, sztywne poszycie, czyli pełne deskowanie zabezpieczone papą. Jego wykonanie wymagało dużych nakładów pracy oraz kosztów. Dzisiaj w większości przypadków zastępuje się je membranami dachowymi układanymi bezpośrednio na ruszcie, sztywnego poszycia wymagają jedynie pokrycia miękkie, czyli gonty bitumiczne, wióry, łupek naturalny lub papy asfaltowe z posypką mineralną. 

Połacie dachu

Wytyczają ją linie okapu, kosza, naroża oraz – jeżeli taki element uwzględnia jego forma – kalenicy. Liczba połaci wpływa na określenie typu kształtu dachu – może być więc on jedno-, dwu-, cztero- lub wielopołaciowy. Kąt nachylenia połaci oraz kształt i ich liczba wpływa na wybór materiału pokryciowego. Na dachach dwuspadowych sprawdzi się każdy rodzaj materiału pokryciowego, na wielospadowych lepsze będą materiały drobnoformatowe, takie jak dachówki czy pokrycia naturalnej jak gonty i wióry – te wielkoformatowe wymagałyby docinania, co przynosi duże straty materiałowe. 

Okap

To pozioma dolna krawędź ukośnej połaci dachu wysunięta poza linię zewnętrznych ścian budynku. Jego najważniejszym zadaniem jest odprowadzanie wody z dachu, dzięki czemu chroni on ściany zewnętrzne przed zamakaniem. Okap może też duży udział w prawidłowym wentylowaniu dachu – służą do tego montowane w nim grzebienie okapu z kratką wentylacyjną. 

Kosz dachowy

To wklęsła krawędź w miejscu przecięcia dwóch połaci dachowych – tworzy pewien rodzaj rynny, której zadaniem jest odbieranie wody z dwóch przecinających się połaci i odprowadzanie jej do systemu rynnowego. Należy do elementów najtrudniejszych w wykonaniu, dlatego producenci pokryć dachowych proponują zamiast tradycyjnie stosowanych do wykończenia kosza obróbek blacharskich prefabrykowane aluminiowe taśmy koszowe, którą montuje się do kontrłat za pomocą specjalnych klamer gwarantujących szczelność kosza. 

Kalenica i grzbiety

Tak nazywamy usytuowaną na szczycie dachu poziomą krawędź łączącą połacie dachowe. Główne połacie łączy kalenica główną, pozostałe linie przecięcia skośnych krawędzi dachu nazywane są grzbietami. Kalenica jest potencjalnym źródłem przecieków, ponieważ jest w niej zwykle umiejscowiona szczelina odprowadzająca powietrze spod pokrycia. By woda nie dostawała się pod połać, wymaga ona specjalnego wykończenia – obróbka blacharska lub gąsiorami.

Wiatrownice

To krawędzie boczne połaci szczególnie narażone na silne podmuchy wiatru. Jeśli zostaną nieprawidłowo wykończone, podczas gwałtownych wichur może dojść do podwiewania pokrycia, a nawet do jego zrywania. Aby tego uniknąć, należy zastosować dachówki szczytowe oraz mechanicznie je połączyć z łatami.

zdjęcia: Isover, Monier Braas, fotolia.com